Waarom Port te drinken

Mag ik je eens een gewetensvraag stellen? Wat vind je belangrijker, ruiken of proeven? Of zijn ze voor jou onlosmakelijk met elkaar verbonden?
Enkele jaren geleden liep ik door Sintra, Portugal, en kwam ik in een zijstraatje een kleine wijnwinkel tegen. Ik ging naar binnen en zag de grootste Portcollectie die ik ooit gezien had. Wanden vol met allerlei soorten en jaargangen. Er stond één kast die afgesloten was met een siersmeedijzeren hekwerkje. Hier lagen flessen uit 1840, ja zelfs uit de jaren twintig van de negentiende eeuw. Chopin, ijkpunt in mijn leven, leefde van 1810 tot 1849. Toen hij in Parijs leefde werden deze wijnen gemaakt, misschien wel daar verkocht. Ik ging met mijn vinger door het hek en raakte een fles uit 1832 aan. Het jaar waarin hij zijn nocturne opus 9 nr. 2 schreef. Al tientallen jaren speel ik dit stuk en even zoveel jaren vraag ik mij af hoe dicht ik bij het origineel kan komen. Hoe is het bedoeld? Hoe klonk het toen hij het speelde? Kon ik maar één keer in een Parijse salon zitten tussen het adellijke publiek als hij speelde. Hoe rook het tussen die mensen? Wat voor geluid maakten die japonnen? Zou ik maar één keer kunnen zien hoe hij, klein van gestalte, naar de vleugel liep en ging zitten. Het kraken van de houten vloer horen in de stilte voordat zijn eerste klanken zouden klinken. Zou men na afloop een glaasje Port hebben geschonken?
Mijn vinger raakte de koele fles aan. Binnen in deze glazen fles lag een wereld bewaard. Een wereld waar ik nooit aan heb deelgenomen maar die ik telkens van heel ver tracht te benaderen.

Vorige week heb ik een Vintage Porto, Borges, uit 1980 gedronken. Deze was overigens veel beter te betalen dan de fles uit Sintra. Hij kwam als laatste op tafel na een lange reeks mooie wijnen. Het werd stil. Ik keek op en zag dat Léon geconcentreerd bezig was de kurk uit de hals te verwijderen. Het duurde enkele minuten. Toen werd de wijn gedecanteerd en was hij klaar om uitgeschonken te worden.
Voordat ik het glas ter hand nam gingen mijn gedachten uit naar de jaren tachtig. Portugal in 1980, de militaire dictatuur was nog maar zes jaar daarvoor ten einde gekomen, Amália Rodrigues woonde in Lisboa en maakte de fado wereldberoemd. Ik was een jonge man die zijn leven nog vorm zou gaan geven. Ik speelde Chopin en las Nietzsche.
Ik werd wild uit mijn overpeinzingen opgeschrikt toen een glas met het depot langs kwam. Omdat de Port zolang op fles bewaard is vormt zich daar een laag bezinksel dat je niet in het glas wilt krijgen. Daarom wordt de wijn gedecanteerd. Met dat laatste glas kun je trouwens wel een heel lekkere saus maken. Het was donker en drabbig. Gewoonte getrouw walste ik het glas en rook eraan. Een stortvloed van geuren vulde mijn neus en sneed mij af van de werkelijkheid. Ziltige zeelucht, water, de geur van een rivier die tegen de oevers klotst. Het bracht mij in één ogenblik terug naar mijn jeugd. Mijn hart bonsde. Wat kunnen geuren toch een directe impact hebben.
Ik heb geloof ik nooit zo’n sensatie gekregen door iets te proeven. Eén van de beroemdste passages uit de literatuur die dit fenomeen beschrijft is die van Marcel Proust in zijn cycles À la recherche du temps perdu. De verteller gaat bij zijn moeder op theevisite en ziet nog een laatste madeleine liggen. Hij breekt een stukje van het cakeje af en doopt het (zoals alle Fransen altijd doen) in de thee. Er volgt een virtuoze beschrijving van de emoties en sensaties die dit hapje teweeg brengt. Een vergeten jeugdherinnering aan zijn tante Léonie komt weer boven.
We kennen het allemaal wel denk ik. Geuren werken associatief en kunnen een bijzonder grote uitwerking op ons hebben. Eten en drinken zijn misschien wel de meest terugkerende bezigheden in ons dagelijks bestaan die ons op deze wijze kunnen prikkelen en ons leven verrijken. Ik breek hier dan ook een lans om altijd voor kwaliteit te kiezen en met aandacht te eten en drinken.

Naschrift
Als je zover gekomen bent met lezen wil je waarschijnlijk ook nog weten hoe de Port smaakte.
Sorry, ik heb geen proefnotitie gemaakt. Ik heb alles laten vallen en genoten. Genoten van het fruit dat de wijn al die jaren bewaard had. Genoten van de complexiteit van de wijn. Genoten van het leven.